Theologie

Samenvatting

Op deze pagina vind je de visie op de waarde van de theologie voor de beroepen waarvoor wij opleiden.

Auteur: Juliëtte van Deursen-Vreeburg, november 2022

Theologisch profiel

Het profiel van de HBO-theologieopleidingen van FSS kunnen we in een paar zinnen samenvatten:

1. De theologie-studie is interdisciplinair: theologie, filosofie en religiewetenschap zijn de drie grote vakgebieden van de theologie-studie. Op die manier worden binnen- en buitenperspectief met elkaar verbonden.
2. Studie van de theologie biedt toekomstig geestelijk begeleiders en docenten een traditie van taal, ervaringen en concepten aan om in de beroepspraktijk zingevingsvragen ter sprake te brengen. De verbinding tussen beroepspraktijk en theologie is daarom een belangrijk speerpunt van de opleiding.
3. HBO-theologen kunnen verhalen, rituelen en kunst inzetten om inhoudelijk bij te dragen aan levensbeschouwelijke verdieping van cliënten en leerlingen.
4. Katholieke theologie biedt ruimte voor transcendentie, voor de open vraag naar God en daarmee voor een belangrijk aspect van zingeving.
5. Katholieke theologie waardeert andere levensbeschouwingen en religies positief en biedt zo openheid voor diversiteit en inclusiviteit.

Maatschappelijke relevantie

Theologie is een brede en veelzijdige studie over de wisselwerking tussen mens, maatschappij, geloof en rede. Geloof en religie (met name geloof en religie binnen institutioneel kaders) zijn in onze samenleving minder vanzelfsprekend geworden, maar nog steeds van groot belang zowel voor de maatschappij als geheel als voor de persoonlijke zingeving van veel mensen. Onbekendheid met religies leidt in onze samenleving regelmatig tot problemen. Daarom is het van belang dat we mensen opleiden die met kennis van zaken kunnen spreken over religieuze thema’s.

Het CBS (2020) concludeert in het onderzoek Religie in Nederland: ‘Toch is God voor de meerderheid van de bevolking op een of andere wijze aanwezig.’ De theologie bestudeert de godsconcepten of geloofsuitspraken van mensen vanuit verschillende vakgebieden, waaronder de systematische en praktische theologie, filosofie, Bijbelwetenschap, religiewetenschap, geschiedwetenschap, sociologie en psychologie. Studenten vinden de breedte en het interdisciplinaire karakter van de theologiestudie relevant voor hun professionele en persoonlijke ontwikkeling.

Denktradities

De katholieke theologie kan terugvallen op een lange geschiedenis van denktradities over en ervaringen met God, mens en wereld. Met de taal en concepten die deze tradities aanreiken, kan het gesprek over zingeving in onze levensbeschouwelijk diverse samenleving op een inhoudelijk zinvolle manier worden gevoerd. Denk bijvoorbeeld aan existentiële begrippen als goed en kwaad, liefde en hoop, ziekte en lijden, schuld en vergeving, dood en leven, zin en geluk. De katholieke theologie leert alle studenten van verschillende religieuze en levensbeschouwelijke achtergronden theologisch en filosofisch te reflecteren op deze thema’s, zowel vanuit een spiritueel, persoonlijk of gelovig binnenperspectief als vanuit een buitenperspectief (met afstand). Studenten leren deze existentiële levensvragen met behulp van (Bijbel)verhalen, kunst en rituelen in open gesprek te brengen met hun eigen ervaringen en met de levensverhalen van de mensen met wie zij werken.

Openheid

Kunnen omgaan met verschillen tussen mensen is onmisbaar voor de beroepen waar we voor opleiden. Openheid voor de eigen levensbeschouwelijke zoektocht van leerlingen en cliënten (in instellingen en steeds vaker ook in de thuissituatie) kenmerkt de basishouding van de docent religie-levensbeschouwing en de geestelijk begeleider. De werkvelden worden immers gekenmerkt door snelle veranderingen en een grote veelkleurigheid op religieus en levensbeschouwelijk vlak. Wie werkzaam is als docent religie-levensbeschouwing of geestelijk begeleider moet er kunnen zijn voor mensen van alle (niet-) levensbeschouwelijke achtergronden, religies en denominaties. Juist door religie niet alleen op afstand en vanuit een toeschouwersperspectief te bestuderen (zoals in de religiewetenschap), maar persoonlijk kennis te maken te maken met het binnenperspectief, kunnen studenten theologie als geestelijk begeleider of docent op een positieve wijze omgaan met diversiteit. De katholieke theologie waardeert en respecteert namelijk de verschillende religies en levensovertuigingen. Studenten leren om het perspectief van transcendentie (de mogelijke aanwezigheid van God) open te houden en daarmee ruimte te bieden aan de diepere existentiële laag van het bestaan. Ruimte open laten voor dat wat we niet kunnen vastpakken, maar wel tastend en zoekend ter sprake kunnen brengen.

Het begeleiden van de levensbeschouwelijke ontwikkeling van cliënten of leerlingen vraagt om het kunnen scheppen van ruimte waarbinnen mensen hun levensverhaal in een verhelderend perspectief kunnen plaatsen, zodat zij hun leven- in verbinding met anderen- vorm kunnen geven. Studenten leren om zicht te krijgen hun eigen levensbeschouwelijke ontwikkeling. Dit is nodig om vervolgens anderen hierbij op een authentieke wijze te kunnen begeleiden. Daarom is er op onze opleidingen veel aandacht voor persoonsvorming en zelfreflectie.

Katholieke sociale denken

Het sociale denken van de katholieke theologie biedt bovendien een basis voor het nadenken over rechtvaardigheid, gewetensvrijheid, solidariteit en integrale ecologie . Hiermee worden onze studenten niet alleen opgeleid voor het bieden van persoonlijke levensbeschouwelijke begeleiding, maar ook voor het bijdragen aan het algemeen welzijn in een goede gemeenschap (zorginstelling, school of samenleving). De mens is immers, vanuit de christelijke theologie, een relationeel wezen en dus is de gemeenschap van cruciaal belang. De wereld is vanuit theologisch perspectief vindplaats van God. Dat betekent dat dialoog en ontmoeting fundamenteel zijn. Door tijdens de studie over deze thema’s met elkaar na te denken, draagt de theologie bij aan de burgerschapsvorming van de studenten.

Bibliografie

• CBS. (2020, 12 18). Religie in Nederland. Opgehaald van CBS: www.cbs.nl/nl-nl/longread/statistische-trends/2020/religie-in-nederland
• Paus Franciscus. (2015). Encycliek Laudato si'. Over de zorg voor het gemeenschappelijke huis.